Skleroderma belirtileri
Çok fazla belirti varmış gibi görünebilir, ancak hepsi sizde ortaya çıkmayabilir. Herkes farklı belirtiler gösterir ve farklı deneyimler yaşar.1,2
Sklerodermanın sizi nasıl etkileyebileceği, etkilenen vücut bölümleri, belirtilerin şiddeti ve bunların zaman içinde nasıl değiştiği ile ilgilidir. Çoğu insan, farklı sıralar ile başlayabilen, bir veya iki belirti ile başlar.3-6
Bazı belirtiler diğerlerine nazaran günlük yaşamınızı daha fazla etkileyecektir, ancak doktorunuzun yaşadığınız her deneyimi bilmesi çok önemlidir. Ne kadar önemsiz görünürlerse görünsünler, tüm belirtilerinizi doktorunuzla paylaşmalısınız.
Cilt
Skleroderma hastalarının %90’ından fazlasında cilt belirtileri gelişir.1,4
Cilt kalınlaşması
Özellikle parmak eklemlerini etkileyebilir.7
Sıkı veya parlak cilt
Eklemler etrafında sıkı cilt (kontraktür olarak bilinir) serbest hareket etmenizi engelleyebilir. Ayrıca kaşıntınız da olabilir.1
Sert yumrular (kalsinoz)
Kalsinoz, özellikle uzun süredir skleroderması olan kişilerde olmak üzere, hastaların yaklaşık %25’inde gelişir.4 Baskı noktalarında veya eklemler etrafında gelişir.
Kırmızı noktalar (talenjiektazi)
Genişleyen kan damarlarının görüntüsüdür, sıklıkla ellerde ve yüzde olmak üzere skleroderma hastalarının yaklaşık %75’inde görülür.4
Neyse ki, doktorunuzun cilt belirtilerinizle başa çıkmanıza yardımcı olabilecek yolları bulunmaktadır.
Eller
Raynaud fenomeni
Sklerodermanın en yaygın erken dönem belirtilerinden biri Raynaud fenomenidir.8,9 Skleroderma hastalarının %90'ından fazlasında bu fenomen gelişir.4,10
Raynaud fenomeninde, ellerinizdeki küçük kan damarlarının kasılması, parmak uçlarına giden kan akışını azaltır.4,10 Parmak uçlarınız renk değiştirebilir (genellikle beyazdan maviye/mora, sonra kırmızıya), çok soğuyabilir ve bazen acıyabilir veya uyuşmuş hissedebilirsiniz. Ayrıca, genellikle soğuk havalarda veya stresli olduğunuzda, dokunulduğunda acı veren kırmızı, şişmiş alanlar gelişebilir.11
Sklerodermanın neden olabileceği farklı el belirtileri:
Ellerde ve parmaklarda şişme
Şişmiş eller ve parmaklar, sklerodermanın erken dönem bir belirtisi olarak kabul edilir.9
Ciltte sıkılaşma
Sklerodaktili olarak bilinen bu durum bazen elinizi düz tutmanızı, parmaklarınızı hareket ettirmenizi veya nesneleri tutmanızı zorlaştırabilir.8
Ülserler veya açık yaralar
Bunlar, küçük yaralanmalar veya yetersiz akımına bağlı olarak, skleroderma hastalarının yaklaşık %40'ının el veya ayak parmaklarında görülür.4
Eklem ağrısı veya tutukluğu
Sklerodermada sıklıkla eklem ağrısı veya tutukluğu görülür.2
El belirtileri ile başa çıkmaya destek olacak egzersizler ve yöntemler vardır.
Ayaklar
Raynaud fenomeni
Küçük kan damarlarının kasılmasına bağlı olarak kan akımının azalması anlamına gelen Raynaud fenomeni, sıklıkla elleri etkilese de ayak parmaklarını da etkileyebilir.12
Yürürken rahatsızlık
Ayak tabanındaki değişiklikler, bazı skleroderma hastalarının kendilerini çakıl taşları üzerinde yürüyormuş gibi hissetmelerine neden olabilir.12
Ayakkabılarınızı değiştirmek ve farklı teknikler, ayak belirtileri ile başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
Eklemler ve kaslar
Skleroderma hastalarının yaklaşık %65'i bir aşamada eklem veya kasları ile ilgili sorunlar yaşamaktadır.4 Belirtiler dizler, dirsekler veya kalça gibi büyük eklemleri ya da el ve ayak parmakları gibi daha küçük eklemleri etkileyebilir.
Belirtiler şunları içerebilir:
- Sıkı cilt veya şişmiş eklemler2,8
- Eklem ağrısı veya hassasiyeti2
- Kas yorgunluğu ve güçsüzlüğü veya ağrı2
Cildin sıkılaşması hareket etmeyi zorlaştırabilir bu da eklem ağrılarına yol açabilir. Ağrı enflamasyondan da kaynaklanabilir.13 Bazen skleroderma hastalarında romatoid artrit gibi eklem ağrısına yol açan başka hastalıklar da olabilir.1
Daha az egzersiz, kondisyonsuz kalmanıza bu da artan kas güçsüzlüğüne yol açabilir.
Eklem ve kas belirtileri ağrılı olabilir ancak doktorunuz size yardımcı olacaktır.
Sindirim sistemi
Sindirim sisteminiz ağız, mide ve bağırsak gibi birçok farklı organ içerir. Pek çok farklı görev yerine getirir, bu nedenle skleroderma hastalarının yaklaşık %90'ının bazı belirtiler göstermesi şaşırtıcı değildir.4
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve şunları içerebilir:2,5,14
- Mide yanması veya hazımsızlık
- İştahtaki değişimi
- Kabızlık
- İshal
- Bulantı
- Yutma güçlüğü
Sklerodermada fibrozis (yara dokusu oluşumu) bağırsak duvarlarını kalınlaştırır ve kaslar etkili çalışmaz. Bu, yiyeceklerin vücudunuzda hareket etme ve sindirilme şeklini etkiler. Ayrıca sindirim belirtileri da buna bağlıdır.
Neyi, nasıl ve ne zaman yediğinizi değiştirmek belirtileriniz ile başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
Akciğer
Birçok skleroderma hastasının akciğerlerinde bazı değişiklikler vardır. Ancak, herkeste gözle görülür değişiklikler gelişmez.15-19
Skleroderma akciğerlerinizi iki temel yoldan etkiler:15
İnterstisyel akciğer hastalığı (veya İAH veya akciğer fibrozisi) – akciğerlerin* daha sert ve kalın hale gelmesi.
İAH, fibrozis (yara dokusu) akciğerlerdeki küçük hava keselerini (alveoller) etkilediği için gelişir. Alveoller, akciğerlerdeki oksijenin kan dolaşımına aktarılmasına yardımcı olur ve ayrıca kandan karbondioksitin uzaklaştırılmasına yardımcı olur.
Pulmoner arteriyel hipertansiyon (veya PAH) - akciğerlerdeki kan damarlarındaki basıncının yükselmesi ile oluşur.
PAH, akciğerlerdeki küçük kan damarlarının fibrozis (yara dokusu) nedeniyle daralması sonucu meydana gelir. Bu durum, kan basıncının pulmoner arterde (kanı akciğerlere taşıyan büyük kan damarı) yükselmesine neden olur, çünkü daralan kan damarlarından kanı zorlamaya çalışır.
Yukarıdaki akciğer hastalıklarının belirtileri şunları içerebilir:20
-
Günlük yaşamınızda çok yorgun hissetmek
-
Merdiven çıkmak gibi basit işleri yaparken nefessiz kalmak
-
Kurtulamadığınız kuru öksürük21
-
Derin nefes almada zorluk
-
Göğsünüzün sıkıştığını hissetmek
-
Baş dönmesi
-
Göğüs ağrısı
-
Bacaklarda şişme
-
Dudaklarınıza ve cildinize mavimsi renk (siyanoz)
-
Hızlı nabız veya kalp çarpıntısı
Doktorunuz ile iletişime geçin
Yukarıdaki belirtileri yaşıyorsanız, doktorunuz ile iletişime geçin.
Yorgunluk
Skleroderma hastalarının %90'ından fazlası şiddetli yorgunluk yaşar. En yaygın skleroderma belirtilerinden biridir.2
Şiddetli yorgunluğunuz varsa, yorgunluğun nedenini araştırabilmesi için, doktorunuza belirtinizi söylemeniz önemlidir.
Gününüzü doğru planlamak, belirtilerinizle başa çıkmaya yardımcı olabilir.
Böbrek
Skleroderma hastalarının yarısından azında böbrek sorunları görülür.22 Böbreklerdeki fibrozis, böbreklerin düzgün çalışmasını engelleyebilir, ancak sıklıkla belirtilere neden olmaz ve ciddi değildir.
Doktorunuz, iyi çalıştıklarından emin olmak için böbreklerinizi düzenli olarak izleyecektir.
Az sayıda skleroderma hastası (%5-10) böbrek krizi adı verilen daha ciddi bir sorun yaşayacaktır.3
Böbrek krizi belirtileri şunları içerir:23
- Baş ağrısı
- Ateşli/kötü hissetme
- Yorgunluk
- Göğüs ağrısı
- Görme değişiklikleri
- Nöbetler
Doktorunuz ile iletişime geçin
Yukarıdaki belirtileri yaşıyorsanız, doktorunuz ile iletişime geçin.
Kalp
Yaşlandıkça kalp hastalığı herkeste daha yaygın hale gelir. Bununla birlikte, skleroderma nedeniyle bazı spesifik kalp problemleri ortaya çıkabilir. Bunlar genellikle fibrozisin (yara dokusu) kalp kasını, kapakçıkları veya kalbin içinde ve çevresinde kalbin düzgün çalışmasına yardımcı olan yapıları etkilemesi nedeniyle gelişir.24
Kalp hastalıklarının belirtileri çeşitlidir ve tespit edilmesi zor olabilir. Hiçbir belirti olmayabilir.24 Doktorunuz veya hemşireniz, düzenli olarak kalbinizi kontrol edecektir. Randevularınızı takip ettiğinizden emin olun.
Kalp rahatsızlıklarının belirtileri şunları içerebilir:25
-
Göğüs ağrısı
-
Bacaklarda şişme
-
Nefes darlığı
-
Kalbinizin düzensiz attığını hissetmek (çarpıntı)
-
Baş dönmesi
-
Bayılma
-
Yorgunluk
Doktorunuz ile iletişime geçin
Yukarıdaki belirtileri yaşıyorsanız, doktorunuz ile iletişime geçin.
Skleroderma belirtilerinin üstesinden gelmek için ipuçları
Sklerodermanız varsa, günlük yaşam zorlayıcı olabilir. Ayak üşümesi, Raynaud fenomeni ve cilt kuruluğu gibi pratik sorunların üstesinden gelmenize yardımcı olacak birkaç ipucu ile size yardımcı olabiliriz.
Ayak üşümesi
Raynaud fenomeni
Cilt kuruluğu
İlginizi çekebilir:
Belirtilerin yönetimi
Akciğere etkiler
Sklerodermanın takibi
-
Denton CP, Khanna D. Lancet. 2017;390(10103):1685-1699.
-
Willems L et al. Clin Exp Rheumatol 2014;32(S86):S88-S93.
-
Varga J, Abraham D. J Clin Invest 2007;117:557–67.
-
Allanore Y et al. Nat Rev Dis Primers 2015; 1:1–21.
-
Jaeger V et al. PLoS One 2016;11(10):e0163894.
-
Muangchan C et al. A systematic review. J Rheumatol 2013;40:1545-1556.
-
Van den Hoogen F et al. Arthritis Rheum 2013;65(11):2737–47.
-
https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/295/diagnosis-approach Erişim tarihi: Ocak 2023.
-
Minier T et al. Ann Rheum Dis 2014;73:2087–93.
-
Silver R. Clinical aspects of systemic sclerosis. Ann Rheum Dis 1991;50:854-861.
-
https://www.sruk.co.uk/media/filer_public/e0/bd/e0bd8a1e-b4c8-4536-9adf-94474d2e21ab/chilblains_factsheet_v2_rgb.pdf Erişim tarihi: Ocak 2023.
-
https://www.sruk.co.uk/raynauds/managing-raynauds/foot-conditions/ Erişim tarihi: Ocak 2023.
-
Derrett-Smith EC, Denton CP. Medicine 2010;38(2):109J15.
-
Forbes A, Marie I. Rheumatology 2008;48:iii36–iii39.
-
Solomon J et al. Eur Respir Rev 2013;127:6-19.
-
Steen V et al. Arthritis Rheum 1994;66(60):1625-35.
-
Steen V et al. Arthritis Rheum. 1985;28(7): 759-67.
-
Nihtyanova SI et al. Arthritis Rheum 2014;66(6):1625-35.
-
Iudici M et al. Autoimmunity Reviews 14 (2015) 575–578.
-
http://www.mayoclinic.org/diseases- conditions/pulmonary-hypertension/symptoms-causes/syc-20350697 Erişim tarihi: Ocak 2023.
-
https://www.hopkinsscleroderma.org/patients/scleroderma-treatment-options/ Erişim tarihi: Ocak 2023.
-
Cannon P et al. Medicine. 1974;53(1):1-46.
-
Denton C. et al. Rheumatology 2009; 48,32-35.
-
Lambova S. World-Cardiol 2014;6(9):993-1005.
-
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/symptoms-causes/syc-20353118 Erişim tarihi: Ocak 2023.
‘Sklerodermam olduğunu doğruladıklarında şok geçirdim. İnternetten, bulabildiğim her şeyi okuyarak kendimi eğittim.’
- Doris